Graswortelvrouwen?

In de week voorafgaand aan het World Urban Forum in september 2004 kwamen in het vrouwencentrum van Barcelona vrouwen van over de hele wereld bijeen om elkaar over hun werk te vertellen, naar elkaar te luisteren en van elkaar te leren. De meesten van hen waren grassroots vrouwen, maar wat dat precies inhoudt werd mij pas echt duidelijk nadat ik vijf dagen naar hun verhalen had geluisterd. En verhalen vertellen deden ze, hier op de Grassroots Women International Academy (GWIA).

Ann (43) woont in de krottenwijk Mathare in Nairobi, Kenya. Ze zorgt voor haar drie kinderen en voor twee kinderen van haar zus, die aan Aids overleed. Met haar handeltje op de lokale markt verdient ze hoogstens een paar dollar per dag. In haar vrije tijd doet ze vrijwilligerswerk in het Mathare Moederscentrum en dat is wat haar een grassroots vrouw maakt. In het moederscentrum, dat huist in twee piepkleine kamertjes van drie bij drie, lopen verschillende projecten, allemaal met als doel de situatie te verbeteren van vrouwen uit Mathare en hun kinderen. Om er een paar te noemen: Kinderopvang (voor 20 shilling per kind per dag, ongeveer een kwart van wat de meeste vrouwen verdienen maar veel en veel goedkoper dan elke andere beschikbare kinderopvang); Een HIV/AIDS preventieprogramma; Een mantelzorg training voor vrouwen die thuis zorgen voor familieleden met AIDS; Een training voor AIDS-wezen die voor hun broertjes en zusjes moeten zorgen; Een microkrediet programma…

Een ander voorbeeld: Maura (54) komt uit Peru. Ze groeide op in een dorp maar verhuisde naar Lima om daar haar middelbare school af te maken. Dat deed ze in de avonduren, zodat ze overdag kon werken als schoonmaakster, als fabrieksarbeidster en uiteindelijk als verkoopster op de markt. Ze trouwde, in haar eigen woorden, met een machoman van wie ze niet mocht werken. Met hun zeven kinderen woonden ze in een krottenwijk aan de rand van Lima. Omdat haar man voor zijn werk veel weg was, kon ze een vrouwengroep starten. Ze vochten voor water, elektriciteit, bestrating en legalisering in de krottenwijken, en met succes! Toen ging plotseling de zaak van haar man over de kop en was Maura gedwongen weer te gaan werken. Op de markt, waar ze handel dreef, ontmoette ze mensen van SEA (Servicios Educativos El Agustino), een plaatselijke NGO. Zij vroegen haar of ze mee wilde doen aan een programma voor microkredieten. Met zo’n dertig vrouwen startte Maura haar eigen ‘bank’, met tweemaandelijkse kredieten van SEA. Nu, zeven jaar later, is Maura president van de Central de Bancos Comunales de el Agustino y Santa Anita, een collectief van 73 kredietgroepen. Daarnaast drijft ze nog altijd handel om in haar onderhoud te voorzien. Binnenkort hoopt de Central de Bancos geheel onafhankelijk van SEA te kunnen opereren.

Aan de andere kant van de wereld, op de Filippijnen, bestaat een wet die voorschrijft dat vijf procent van elke locale en nationale begroting moet worden geoormerkt voor de verbetering van de positie van vrouwen. Deze wet wordt echter nauwelijks uitgevoerd en er bestaan geen sancties. In Caloocan, een district van Manilla, wisten de vrouwen van het Grassroots Women Empowerment Centre (GWEC) hier verandering in te brengen. Ze benaderden, of in zijn woorden ‘achtervolgden’ raadslid Gonzalez, advocaat én man. Niet alleen stuurden ze hem hun verzoeken, maar ze nodigden hem ook uit voor bruiloften en doopdiensten zodat hij bij hun levens betrokken raakte. ‘Ik mag dan advocaat zijn’ lacht Gonzalez, ‘deze vrouwen moesten mij wijzen op het bestaan van deze wet.’ De boodschap is duidelijk: de aanhouder wint. Raadslid Gonzalez vond deze conclusie zo belangrijk, dat hij zijn partners van GWEC naar Barcelona vergezelde om andere grassroots vrouwen tijdens de GWIA te vertellen over de successen van GWEC.

Wat zijn dus grassroots vrouwen? Vaak, maar niet altijd, leven ze in krottenwijken. Vaak, maar niet altijd, plaatst hun vrouw-zijn hen in een nadelige positie. Vaak, maar niet altijd, zijn ze laag tot zeer laag opgeleid. Wat ze allemaal gemeen hebben is dat ze niet, zoals veel NGO’s, van bovenaf proberen te helpen. Grassroots vrouwen leven én werken aan de wortels van de samenleving, waar ze proberen hun eigen situatie en die van hun lotgenoten te verbeteren. Ze weigeren genoegen te nemen met de omstandigheden waarin ze verkeren. In plaats daarvan organiseren ze zichzelf en gaan ze aan de slag.

Sophie Koers